کرایوتراپی یا سرما درمانى یکی از روش های نوین است که برای درمان ضایعات پوستی از آن استفاده می شود. این روش درمان از اواخر سال ۱۸۹۰ میلادی در یونان آغاز شد.
کرایوتراپى یک روش ساده و غیر تهاجمی است که در آن از نیتروژن مایع برای فریز کردن و از بین بردن توده‌ها و ضایعاتى که بر روی سطح پوست ظاهر می‌شوند، استفاده می‌شود. این یک روش درمانی مؤثر برای ضایعات پوستی پیش سرطانی (کراتوزهای اکتینیک) و حتى سرطانى و همچنین سایر بیماری‌های پوستی مانند زگیل، تگ‌های پوستی، برخى خال ها، ضایعات عروقى و مولوسکوم کنتاژیوزوم می‌باشد. استفاده از نیتروژن مایع بر روی ضایعات پوستی به متخصص پوست این امکان را می‌دهد تا سلول‌های آسیب دیده پوست را هدف قرار داده و آن‌ها را در سطح سلولی از بین ببرد. در این مقاله آنچه نیاز است در مورد کرایوتراپى بدانید، به تفصیل بیان شده است.

 

نیتروژن مایع چیست؟

نیتروژن مایع حالت مایع از گاز نیتروژن است که ۷۸٪ هوای تنفس ما را در برمی‌گیرد. نیتروژن مایع بسیار سرد بوده و دارای نقطه جوش منفی ۱۹۶ درجه سانتیگراد است. این ماده به راحتی در بطری و محفظه‌های مخصوصی ذخیره و حمل می‌شود و این امر آن را به عنوان یک عامل انجمادی بسیار مؤثر تبدیل کرده است که به صورت موضعی در درمان‌های پزشکی مبتنی بر سرما درمانی به کار برده می‌شود.

 

مراقبت‌های بعد از کرایوتراپی

بهتر است برای جلوگیری از عفونت ناحیه را با پانسمان تمیز بپوشانید. باید مراقب تمیزی و بهداشت ناحیه‌ای که در معرض کرایوتراپى قرار گرفته است باشید؛ این کار را می‌توان با شست و شو با آب و صابون انجام داد. استفاده از کرم زینک اکساید و ترمیم کننده در طی هفته‌های بعد از کرایوتراپى برای جلوگیری از تیره شدن لکه‌های باقی مانده بسیار مهم است.

 

عوارض جانبی کرایوتراپی

● عوارض حاد مانند سردرد، تاول و درد که این مورد در درمان کلوئیدها شدید می باشد.
● درد و سوزش همچنین تورم و قرمزی
● تاول های روشن، قرمز یا بنفش
● خونریزی، عفونت و تشکیل بیش از حد بافت ترمیمی یا بافت گرانولاسیون (نادر)
● ایجاد زخم
● از عوارض دائمی: آلوپسی یا از بین رفتن دائمی فولیکول‌های مو، آتروفی و تحلیل پوست، اسکار دائمی و کم رنگ شدن محل ضایعه (هیپوپیگمانتاسیون) که ضایعه‌ اخیر در افراد با پوست تیره شایع تر است.
● از دست دادن حس، اگر اعصاب آسیب دیده باشد (نادر)

ترمیم پوست بعد از کرایوتراپى به نوع ضایعه و محل قرارگیری آن بستگی دارد. به طور مثال زخم در قسمت های تحتانی بدن برای بهبود به سه ماه یا بیشتر زمان نیاز دارد.

فرایند درمان کرایوتراپی به چه شکل است؟

کرایوتراپی یا همان سرمادرمانی، قسمتی از بدن بیمار را که قرار است تحت درمان قرار بگیرد، در معرض کاهش دما قرار می دهد.
در محیط‌های درمان پوستی، جایی که ناحیه‌ تحت درمان معمولاً خارجی و نسبتاً کوچک است، نیتروژن مایع غالباً با پنبه یا اسپری استعمال می‌شود. هدف این است که بافت ضایعه پوست سریعاً منجمد شده و سپس اجازه داده شود که به آرامی گرم شود که این فرایند سلول‌های پوستی را تخریب می‌کند. بسته به اندازه ناحیه‌ تحت درمان و نوع ضایعه، زمان فریز و تعداد دفعات در هر جلسه متغیر است.
اگرچه بیماران در زمان انجام کرایوتراپى، مقداری درد را تجربه می‌کنند اما این درد به طور کلی خیلی کم و قابل تحمل است و نیازی به بی‌حسی موضعی نیست. بیماران می‌توانند بعد از انجام کرایوتراپى، از داروهای مسکن مانند ایبوپروفن یا استامینوفن استفاده کنند. کرایوتراپی یک روش کم تهاجمی است و به دلیل حداقل بودن زمان، درد و هزینه‌، اغلب در اولویت نسبت به گزینه‌های جراحی و غیرجراحی دیگر توصیه می‌شود.

● اسکارهای هیپرتروفیک و کلوئیدها
● ضایعات ویروسی مثل زگیل ، مولوسکوم و …
● تغییر در رنگ پوست مثل لکه های ناشی از آفتاب
● برخی ضایعات پیش بدخیم مثل کراتوز اکتینیک
● برخى ضایعات بدخیم مثل برخى از انواع سرطان پوست
● ضایعات عروقی مثل انواع همانژیوماها از جمله سارکوم کاپوزی
● کیست ها و ضایعات توموری خوش خیم مثل میلیا، زائده های گوشتی (skin tag) و کراتوز سباسه
● برخى از انواع خال ها
● درمان بیماری هایی مانند سالک

بعد از کرایوتراپى، ناحیه تحت درمان اغلب قرمز و متورم می‌شود. ممکن است تاول ایجاد شود که گاهی خونى می‌شود که این مورد بی‌خطر است. دلیل ایجاد تاول این است که نیتروژن مایع مورد استفاده برای کرایوتراپى در دمایی نزدیک به ۲۰۰ درجه زیر صفر قرار دارد که این دمای خیلی پایین می‌تواند باعث سوختگی در اثر اعمال شدن سرما به پوست از طریق جت فشار هوا شود.
تاول‌ها بهتر است به حال خود رها شوند، اما اگر ناراحت کننده و آزاردهنده باشند، می‌توان آن‌ها را با سرنگ استریل تخلیه کرد.
۲-۳ روز بعد از کرایوتراپى، ممکن است ناحیه تحت درمان ترشح داشته باشد. اگر ترشح خفیف است، آن را در معرض هوا باز بگذارید. می‌توانید با خیال راحت محل را با آب و صابون ملایم بشویید. اگر ترشح زیاد است، سعی کنید منطقه را با پانسمان تمیز بپوشانید. استحمام محل با محلول نمک (۱ قاشق چای‌خوری نمک در یک فنجان آب گرم) ممکن است کمک کننده باشد.
۳-۴ روز بعد از کرایوتراپى، ترشح ناحیه متوقف شده و پوسته‌هایی در محل ایجاد مى شود. این پوسته‌ها ۲-۴ هفته باقی مانده و سپس بهبود مى یابد.
کرایوتراپی ممکن است منجر به تیره یا روشن شدن ناحیه تحت درمان نسبت به قبل شود. اگرچه ظاهر پوست اغلب با گذشت زمان بهبود می‌یابد، اما تغییر رنگ می‌تواند دائمی‌باشد.

انجام کرایوتراپی با درد و سوزش اندکى همراه خواهد بود که قابل تحمل است که می توان آن را توسط یک استروئید موضعی و ترمیم کننده سریعاً بعد از انجام کرایوتراپى کاهش داد.

برای درمان کرایوتراپی در ابتدا پزشک متخصص پوست اطلاعات لازم را به بیمار ارائه می دهد. جلسات کرایوتراپی گاهى با یک درمان سرپایی و یک جلسه ای به انتها میرسد ولی گاهی نیز متناسب با نوع و محل ضایعه به چندین جلسه طی چند ماه نیاز دارد.

بسته به نوع ضایعه، ضخامت و محل آن، فواصل کرایوتراپى بین ۲-۴ هفته متغیر است.

بسته به نوع ضایعه، تعداد ضایعه و تعداد جلسات مورد نیاز برای درمان، هزینه کرایوتراپی متفاوت است. روش درمانی، مهارت پزشک و نوع دستگاه نیز در هزینه آن مؤثر است.

با توجه به اینکه زگیل تناسلی به عنوان یکی از بیماری های مقاربتی در روابط زناشویی شناخته می شود، درمان این بیماری با روش های متفاوتی قابل انجام است. یکی از بهترین این روش ها کرایوتراپی است. البته توجه داشته باشید که برای درمان زگیل تناسلی بایستی حتماً روش درمان مناسب توسط پزشک متخصص پوست ارائه شود.